Për më shumë se një dekadë kam qenë gjithmonë një mbrojtëse e fjalës së lirë. Kjo është arsyeja pse mbështes vendimin e fundit të Bordit Mbikëqyrës të Facebook për të lënë në fuqi pezullimin e ish-presidentit Donald Trump nga platforma dhe protokollin e ri të Facebook sipas të cilit figurat publike mund ta kenë deri në dy vjet të ndaluar përdorimin e tij gjatë kohësh trazirash civile. Në fakt, platforma duhet të shkojë më tej.

Trump përdori deklaratat e tij në rrjetet sociale për të sulmuar dhe ngacmuar organizatat e lajmeve, kundërshtarët politikë dhe ish-aleatët politikë. Ai e përdori atë për të minuar besimin në zgjedhjet presidenciale të vitit 2020, me një pjesë të konsiderueshme të amerikanëve që vazhdojnë të kenë dyshime për rezultatin, pavarësisht nga mungesa e ndonjë prove përsa i takon pretendimeve për parregullsi ose mashtrime. Dhe ai e përdori atë për të përjetësuar dezinformimin gjatë pandemisë së COVID-19.

Me fjalë të tjera, me ndihmën e platformave të rrjeteve sociale, Trump minoi normat dhe institucionet që mbështesin funksionimin e qeverisë përfaqësuese, ndërsa rriti numrin e vdekjeve prej koronavirusit në Shtetet e Bashkuara. Dhe ai u përfshi pikërisht në llojin e gjuhës ngacmuese dhe gjuhës së urrejtjes që platformat e rrjeteve sociale ndalojnë.

Megjithatë, për katër vjet të gjatë, Trump-it iu dha një leje për këtë sjellje, sepse platformat i lejonin deklaratat e tij, sado të gabuara apo të rrezikshme që ato ishin, dhe konsideronin se ato ishin në interes të publikut. Facebook e prezantoi këtë të ashtuquajtur përjashtim të vlefshmërisë së lajmeve pak para zgjedhjeve presidenciale 2016.

Por këtu ekziston një logjikë rrethore: liderët botëror përjashtohen nga ndjekja e standardeve të komunitetit sepse deklaratat e tyre janë “të vlefshme për lajme”, por është natyra nxitëse e postimeve që shkelin standardet që bën që të dalin në lajme. Gjithsesi, liderët botërorë – veçanërisht presidenti i SHBA-së – mund të kenë mbulim mediatik kur të duan, thjesht duke mbajtur një konferencë për shtyp ose duke bërë një njoftim për shtyp.

Pezullimi i llogarive të rrjeteve sociale të Trump pasi ai nxiti kryengritjen e 6 janarit në Kapitol ishte qartazi një hap në drejtimin e duhur. Twitter që atëherë e ka bërë ndalimin e tij të përhershëm. Por Facebook ia la derën hapur Trump që të kthehet përsëri në platformë.

Bordi Mbikëqyrës i Facebook e la në fuqi pezullimin fillestar, por mori parasysh natyrën e tij të papërcaktuar, duke argumentuar se kompania nuk duhet të hartonte rregulla duke u ngutur dhe duhet të zhvillonte “politika të qarta, të nevojshme dhe proporcionale që promovojnë sigurinë publike dhe respektojnë lirinë e shprehjes”. Në mënyrë thelbësore, përgjigjja e Facebook duhet të jetë “në përputhje me rregullat që zbatohen për përdoruesit e tjerë të platformës së tij”.

Këtu Bordi Mbikëqyrës gaboi. Po, qëndrueshmëria duhet të jetë një qëllim. Por liderët botërorë nuk janë një përdorues dosido; ata duhet të kenë një standard më të lartë. Në fund të fundit, ata mund të nxisin dhunë shumë më lehtë sesa një Joe ose Jane normale. Për më tepër, shumë nga ato që ndodhin në rrjetet sociale sfidojnë normat ekzistuese. Në rrethana të jashtëzakonshme, duhet të merren vendime të jashtëzakonshme.

Politika e re e Facebook të paktën e njeh pjesërisht këtë. Politika e tij thotë: “Kufizimet tona standarde mund të mos jenë proporcionale me shkeljen, ose të mjaftueshme për të zvogëluar rrezikun e dëmtimeve të mëtejshme, në rastin e figurave publike që postojnë përmbajtje gjatë një dhune të vazhdueshme ose trazirash civile.”

Por kjo logjikë duhet të zbatohet më gjerë. Trump nuk është i vetmi lider botëror që ka përdorur platformat e rrjeteve sociale për të nxitur dhe manipuluar opinionin publik. Dhe, ndërsa Facebook ka vepruar kundër abuzimeve të tilla në vende si SHBA-ja, Koreja e Jugut dhe Polonia, ai deri më tani ka bërë pak ose aspak në vende si Iraku, Hondurasi dhe Azerbajxhani.

Kjo mospërputhje nuk është e rastësishme. Shkencëtarja e të dhënave Sophie Zhang zbuloi kohët e fundit se gjatë 2.5 viteve të saj në Facebook, ajo gjeti “përpjekje flagrante” për të abuzuar me platformën nga dhjetëra qeveri që kërkonin të “mashtronin qytetarët e tyre”. Megjithatë Facebook vazhdimisht refuzoi të veprojë. Sipas Zhang, “Ne thjesht nuk u kujdesëm mjaftueshëm për t’i ndalur ata.”

Përtej apatisë, Facebook mund të ketë kërkuar të mbrojë interesat e veta të biznesit, gjë që ndoshta shpjegon pse drejtuesit ekzekutivë të kompanisë raportohet se mbrojtën anëtarët e Partisë në pushtet të Indisë Bharatiya Janata nga dënimi për shkeljen e politikave të gjuhës së urrejtjes të platformës. Edhe regjimet që i mohojnë popujve të tyre qasjen në Facebook – përfshirë Kinë, Iran dhe Uganda – lejohen ta përdorin platformën për qëllimet e tyre.

Ngurrimi i Facebook për të vepruar kundër qeverive të tilla ka sjellë pasoja të tmerrshme. Një deklaratë nga Alex Warofka, menaxheri i politikave të produkteve të Facebook, vëren se kompania “përmirësoi zbulimin proaktiv të gjuhës së urrejtjes” në Birmani dhe filloi të ndërmarrë “veprim më agresiv” kundër llogarive të krijuara për “të mashtruar të tjerët se kush janë ose çfarë po bëjnë ata”. Në atë pikë, megjithatë, Facebook kishte lehtësuar mizoritë masive kundër grupit pakicë kryesisht myslimane Rohingya të vendit. Po kështu, ndërsa Facebook hoqi faqen zyrtare të ushtrisë Myanmar në shkurt për “nxitje dhune”, ai e bëri këtë vetëm pasi ushtria kishte rrëzuar qeverinë e zgjedhur në mënyrë demokratike të vendit.

Na pëlqen apo jo, Facebook ka një fuqi të jashtëzakonshme. Në shumë vende, ai është një nga alternativat e pakta ndaj mediave të lidhura me qeverinë që dominojnë ekosistemet e mediave kombëtare. Për përdoruesit, shpesh Facebook është sinonim i internetit. Kjo është arsyeja pse autoritetet kanë vënë në dispozicion kaq shumë burime për manipulimin e tij dhe pse Facebook duhet të marrë përgjegjësinë për ndalimin e tyre.

Rregullatorët kanë gjithashtu një rol. Por, deri më tani, qasja e tyre ka qenë thellësisht e gabuar. Disa – përfshirë Florida, Teksasi dhe Polonia – kanë bërë presion në drejtim të kundërt, duke kërkuar të ndalojnë që platformat e rrjeteve sociale të heqin përmbajtje ose llogari që nuk janë të paligjshme. Rregullatorët në SHBA dhe Bashkimin Evropian po konsiderojnë nëse disa elementë të internetit duhet të trajtohen në thelb si shërbime publike ose “transportues të përbashkët”. Por, në përgjithësi, rregullatorët duhet të përqendrohen më pak te përmbajtja dhe më shumë në hartimin e platformës, teknologjinë e reklamave dhe fuqinë monopolistike.

Ndërkohë, i takon Facebook-ut të heqë ushtritë gjenocidale, propagandën qeveritare që synon dhe manipulon popullatat dhe liderët që bllokojnë përdoruesit. Ndërmjetësimi algoritmik i sferës publike nga platforma private, fitimprurëse të krijuara për të maksimizuar angazhimin dhe polarizimin ka qenë gjithçka tjetër përveçse emancipues. Qeveri, zyrtarë publikë dhe parti politike duhet të përballen me pasoja të shpejta dhe të rënda nëse shkelin kushtet e shërbimit të një platforme dhe e përdorin atë për të shkelur të drejtat e njeriut.