David Spiegelhalter – The Guardian

Historitë e njerëzve që pësuan mpiksje gjaku menjëherë pasi morën vaksinën Oxford/AstraZeneca janë bërë një burim ankthi në mesin e liderëve europianë.

Pas raportimit të një humbje jete dhe tre shtrimeve në spital në Norvegji, Irlanda ka pezulluar përkohësisht injektimet.

Kryetar i Qendrës Winton për Rrezik dhe Komunikim të Provave në Cambridge, David Spiegelhalter, thotë për “The Guardian”, se shqetësimet për një vaksinë të re janë më se normale dhe çdo reagim i dyshuar duhet të hetohet. Por në rrethanat aktuale duhet menduar ngadalë dhe njëkohësisht edhe shpejt, duke mos rënë pre e shkaqeve të lidhura me diçka që nuk ekziston.

Siç ka theksuar zv.shefi mjekësor i Irlandës, Ronan Glynn, nuk ka asnjë provë që kjo vaksinë shkakton mpiksjen e gjakut.

Është një tendencë e zakonshme njerëzore për të atribuar një efekt shkakor midis ngjarjeve të ndryshme, edhe kur nuk ka asnjë të pranishëm. Dikush diagnostikohet me autizëm pasi ka marrë vaksinën MMR dhe njerëzit bëjnë lidhjen e shkak-pasojë, edhe kur nuk ka një të tillë.

Njësoj si tani që njerëzit dyshojnë se pësojnë mpiksje gjaku pasi  bëjnë një vaksinë, duke ngritur shqetësimin se vaksina është ajo që shkaktoi mpiksjen e gjakut.

Quajeni fat, shans ose kismet. Është e vështirë ta përfshijmë këtë gjë në të menduarit tonë. Pra, kur Agjencia Evropiane e Barnave thotë se ka pasur 30 “raste të mpiksjes së gjakut” pas rreth 5 milion vaksinash, pyetja thelbësore për të bërë është: sa do të priteshin gjithsesi, në rrjedhën normale të gjërave?

Mund të bëjmë një llogaritje të shpejtë. Trombozat e venave të thella (DVT) ndodhin me rreth një person në 1,000 çdo vit, dhe ndoshta më shumë në popullatën e moshuar që vaksinohen. Duke punuar në bazë të këtyre shifrave, nga 5 milion njerëz që vaksinohen, ne do të prisnim dukshëm më shumë se 5,000 DVT në vit, ose të paktën 100 çdo javë. Pra, nuk është aspak e habitshme që ka pasur 30 raporte.

Do të ishte shumë më e lehtë nëse do të kishim një grup njerëzish pikërisht si ata që vaksinohen, por që nuk do të prekeshin. Kjo do të na tregonte se sa ngjarje të rënda mund të presim t’u ndodhin njerëzve që vetëm sepse nuk patën fat. Për fat të mirë, ne kemi një grup të tillë.

Në provat që çuan në miratimin e vaksinave në Mretërinë e Bashkuar, vullnetarët u caktuan rastësisht për të marrë ose vaksinën aktive ose një injeksion zëvendësues. Të gjithë pastaj raportuan ndonjë efekt anësor që kishin përjetuar, por ç’është e rëndësishmja askush nuk e dinte nëse ata kishin marrë lëndë të vërteta apo një injeksion inert.

Duke krahasuar numrin e raporteve nga të dy grupet, ne mund të shohim se sa “reagime” ishin me të vërtetë për shkak të përbërësve aktivë dhe sa ishin të lidhur me procesin e vaksinimit, ose do të kishin ndodhur gjithsesi.

Disa lloj efektesh anësore u raportuan nga 38% e atyre që morën vaksinën reale, por për mrekulli, 28% e atyre që morën vaksinën zëvendësuese, gjithashtu raportuan një efekt anësor.

Kjo tregon se vetë procesi i vaksinimit shkakton rreth dy të tretat e të gjithë dëmit të raportuar. Nga më shumë se 24,000 pjesëmarrës, më pak se 1% raportuan një efekt të rëndë anësore, dhe nga këta 168 persona, pak më shumë kishin marrë vaksina zëvendësuese sesa vaksina aktive.

Pra, nuk kishte prova të rritjes së rrezikut nga marrja e vaksinës AstraZeneca. Provat e Pfizer patën rezultate të ngjashme, me efekte anësore më të lehta ose të moderuara në grupin e vaksinave, por numër pothuajse identik të ngjarjeve serioze.

Provat janë të shkurtra dhe relativisht të vogla, dhe kanë tendencë të përfshijnë njerëz të shëndetshëm, kështu që është e nevojshme të mbledhim të dhëna në botën reale ndërsa vaksinat janë shpërndarë.

Në Mbretërinë e Bashkuar, efektet anësore raportohen duke përdorur sistemin “kartoni i verdhë”, i cili daton që nga ditët kur mjekët plotësuan kartona të verdhë për ti raportuar ato. Deri më 28 shkurt, rreth 54,000 kartona të verdhë janë raportuar për vaksinën Oxford / AstraZeneca, nga rreth 10 milion vaksina të dhëna (vaksina Pfizer ka një normë pak më të ulët).

Pra, për të dy vaksinat, niveli i përgjithshëm i raportimit është rreth tre deri në gjashtë raporte për 1.000 injektime. Kjo do të thotë se një numër shumë më i madh i efekteve anësore raportohen në prova sesa përmes sistemit të kartonit të verdhë.

Shumica dërrmuese e efekteve anësore të raportuara përmes sistemit të kartonit të verdhë dhe në prova të rastësishme janë raporte të reagimeve të drejtpërdrejta në injektime, të tilla si një krah i lënduar, ose simptoma pasuese të përgjithshme të ngjashme me gripin, dhimbjes së kokës, lodhjes, etheve etj. të cilat ulen për disa ditë. Problemi më serioz është reaksionet anafilaktike dhe këshilla është që të mos injektohet askush me një histori të mëparshme të reaksioneve alergjike as në një dozë paraprake të vaksinës ose përbërësve të saj.

Deri më tani, këto vaksina kanë treguar se janë jashtëzakonisht të sigurta. Në fakt, është ndoshta e habitshme që nuk kemi dëgjuar më shumë histori të efekteve anësore. Mund të ketë ndonjë ngjarje jashtëzakonisht të rrallë që shkaktohet nga vaksinat Covid-19, por ende nuk ka asnjë shenjë për këtë.

Ne thjesht mund të shpresojmë që ky mesazh të kalojë tek ata që ende hezitojnë për shkak të keqinformimit që është përhapur në lidhje me dëmin e supozuar të vaksinave dhe komenteve të dobishme të bëra nga disa politikanë evropianë.

A do të jemi në gjendje t’i rezistojmë ndonjëherë dëshirës për të gjetur lidhje mes shkakut dhe pasojës së ngjarjeve të ndryshme? Një mënyrë për ta bërë këtë do të ishte promovimi i metodës shkencore dhe sigurimi se të gjithë e kuptojnë këtë parim themelor.

Testimi i një hipoteze na ndihmon të shohim se cilat forma ose supozime janë të sakta dhe cilat jo. Në këtë mënyrë, provat e rastësishme kanë provuar efektivitetin e disa trajtimeve Covid dhe kanë shpëtuar një numër të madh jetësh, ndërsa na tregojnë gjithashtu se disa pretendime të mbingarkuara në lidhje me trajtimet për Covid-19, të tilla si hidroksiklorokina dhe plazma rikuperuese, ishin të pasakta.

Por nuk mendoj se mund ta racionalizojmë plotësisht veten nga dëshira themelore dhe shpesh krijuese për të gjetur modele edhe atje ku nuk ekzistojnë. Ndoshta mund të shpresojmë vetëm në një përulësi themelore përpara se të pretendojmë se e dimë pse diçka ka ndodhur.