Shkencëtarët shfajësojnë mamanë “vrasëse”: Ishte ADN-ja

Australiania Kathleen Folbigg është në qeli prej 18 vitesh për “vrasjen e 4 foshnjave të saj”.

Kathleen Folbigg ka kaluar 18 vitet e fundit në burg për një nga krimet më të tmerrshme të imagjinueshme: Vrasjen e katër bebeve të saj.

Megjithatë, provat e reja shkencore sugjerojnë se nuk ka ndodhur kështu. Tesimi gjenomik tregon se të paktën dy nga foshnjat australiane ka të ngjarë të kenë vdekur nga një mutacion gjenetik i pazbuluar më parë që çoi në komplikime të zemrës – që do të thotë se ajo mund të jetë burgosur padrejtësisht për gati dy dekada.

Gjetja ka nxitur 90 shkencëtarë – përfshirë dy nobelistë australianë – të kërkojnë që Folbigg të falet dhe të lihet e lirë. Nëse kjo ndodh, çështja e saj do të jetë një nga skandalet më të këqija të drejtësisë në historinë australiane, por këtu nuk mbaron gjithçka.

Ndërsa shkencëtarët janë ende duke mësuar në lidhje me shkaqet e sindromës së papritur të vdekjes së foshnjave (SIDS – Sudden Infant Death Syndrome) – termi që përdoret kur fëmijët vdesin papritmas për shkaqe të pashpjegueshme – zbulimet në rastin e Folbigg mund të ndihmojnë prindërit e tjerë që po vuajnë për humbjen e papritur e të pashpjegueshme të fëmijëve të tyre.

Çfarë ndodhi dy dekada më parë

Që në fillim, jeta e Folbigg ka qenë e prekur nga tragjeditë. Kur ishte vetëm 18 muajshe, babai i saj theri me thikë nënë dhe u dënua me 15 vite burg për vrasje, përpara se të dëbohej në Angli. Gjatë fëmijërisë, u vu re se ajo kishte probleme me sjelljen dhe oficerët mjeësorë sugjeruan se mund të ishte abuzuar nga i ati, kur ishte foshnjë – sipas një hetimi të vitit 2019.

Në fund të viteve 1980, ajo u martua me Craig Folbigg, të cilin e kishte takuar në një diskotekë në qytetin austrailian të Newcastle. Kur Kathleen ishte 21 vjeç, ajo lindi fëmijën e parë, një djalë me emrin Caleb.

Në hetim thuhet se ajo “e përshkroi veten si dikush që ndihet i kompletuar, me një bashkëshort, një shtëpi dhe një fëmijë”. Pastaj, kur ishte vetëm 19-ditësh, Caleb vdiq. Shkaku i vdekjes u dha si SIDS – s’kishte prova për asnjë shkak tjetër.

Folbigg shumë shpejt mbeti shtatzënë dhe në 1990 ajo pati një djalë tjetër, Patrick. Testet treguan se ai ishte normal dhe i shëndetshëm. Por në katër muaj, ai kishte një ALTE të pashpjegueshme, një ngjarje e dukshme kërcënuese për jetën, që e la atë me dëmtim të trurit dhe kriza. Katër muaj më vonë, ai vdiq si pasojë e konfiskimeve.

Fëmija i saj i tretë, Sarah, vdiq në moshën 10 muajshe – shkaku i saj i vdekjes u rendit si SIDS. Kur vajza e saj e katërt, Laura, vdiq në moshën 18 muajshe më 1 mars 1999, policia filloi hetimet.

Martesa e çiftit u prish. Pasi Folbigg u largua, bashkëshorti gjeti ditarin e saj dhe lexoi një shënim, për të cilin ai tha se e bëri atë të vjellë. Sipas hetimit, ai e çoi ditarin në polici më 19 maj 1999.

Më 19 Prill 2001, Folbigg u arrestua dhe u akuzua për katër akuza për vrasje.

Shoqja e saj më e mirë e fëmijërisë Tracy Chapman e përshkruan Folbigg si “dikë që i donte shumë kafshët dhe si një nënë vërtet të mirë”. Megjithatë, në gjyqin e vitit 2003, prokuroria argumentoi që Folbigg kishte mbytur fëmijët e saj. Nuk kishte asnjë provë përfundimtare mjeko-ligjore – në vend të kësaj, prokuroria u mbështet tek deklarat e një pediatri britanik, Roy Meadoë:

“Një vdekje e papritur e një foshnjeje është tragjedi, dy vdekje të tilla janë të dyshimta dhe tre, janë vrasje, derisa të vërtetohet e kundërta.”

Prokurori e krahasoi mundësinë që fëmijët të vdisnin për shkaqe natyrore me mundësinë që “derrat të fluturonin”.

Prokuroria vuri në dukje edhe shkrimet e Folbigg në ditar, për të cilat ata thanë se përmbanin pranime virtuale të fajit.

“Ndihem si nëna më e keqe në këtë Tokë, e frikësuar se (Laura) do të më lërë tani, siç bëri Sara. E di që isha me nerva dhe ndonjëherë mizore ndaj saj dhe ajo u largua, me pak ndihmë. Nuk mund të ndodhë më. Kam turp nga vetja. Nuk mund t’i tregoj bashkëshortit në lidhje me këtë, sepse ai do ndihet i shqetësuar kur ta lërë më mua.”

E dija që isha i shkurtër i butë dhe mizor ndonjëherë ndaj saj dhe ajo u largua, me pak ndihmë,” shkroi Folbigg në një “Nuk mund të ndodhë më. Kam turp për veten time. Nuk mund t’i tregoj (burrit tim) në lidhje me këtë, sepse ai do të shqetësohet nëse do ta lërë atë me mua.”

Folbigg nuk rrëfeu asgjë, nuk kishte asnjë motiv të dukshëm dhe askush nuk pretendoi se e kishte parë atë duke vrarë fëmijët e saj. Por juria gjithsesi e shpalli fajtore për vrasjen e tre fëmijëve dhe vrasjen padashje të një prej tyre.

Folbigg u dënua përfundimisht në apel me 30 vjet burg me një periudhë jo-lirimi me kusht prej 25 vjetësh. Deri në kohën kur ajo do të plotësojë të drejtën për lirim me kusht, Folbigg do të jetë 60 vjeç.

Lufta për ta nxjerrë nga burgu

Termi SIDS u prezantua në 1969 si një mënyrë për të kategorizuar të pashpjegueshmen. Në vitet 1990, shkencëtarët kishin zhvilluar një model që demonstronte se një sërë faktorësh çojnë në SIDS, përfshirë ekspozimin ndaj tymit dhe pozicionin e gjumit.

Gjatë dy dekadave të fundit, megjithatë, ka pasur një kuptim në rritje të faktorëve gjenetikë. Një nga studimet e para për këtë erdhi në vitin 2001, kur kardiologu pediatrik i klinikës Mayo, Michael Ackerman dhe një ekip shkencëtarësh lidhën një mutacion në gjenin SCN5A me SIDS.

Që atëherë, variacionet gjenetike në më shumë se 30 gjene të ndryshme kanë qenë të lidhura me SIDS dhe vdekje të papritura të papritura tek fëmijët (SUDC) – një term për fëmijët që vdesin kur janë më shumë se një vjeç. Studimet tani tregojnë se deri në 35% e rasteve SIDS mund të shpjegohen nga faktorë gjenetikë, megjithëse shkaku i shumicës së rasteve mbetet i paqartë.

Në vitin 2015, avokatët e Folbigg paraqitën një kërkesë te guvernatori i, duke i kërkuar atij të zhvillohet një hetim mbi dënimin e saj. Avokatët argumentuan se provat e reja kishin dalë në dritë – duke përfshirë një kuptim në rritje të SIDS. Si pjesë e këtij hetimi, ekipi juridik i Folbigg iu drejtuar një profesionisteje që të rendiste gjenomet e fëmijëve për të parë nëse kishte ndonjë mutacion gjenetik që mund të kishte shkaktuar SIDS.

Kështu, u gjet një variacion i paraportuar më parë në gjenin CALM2, i cili kontrollon sesi kalciumi transportohet brenda dhe jashtë qelizave të zemrës. Studimet kanë gjetur se ndryshime në gjenet CALM 2 mund të shkaktojnë probleme të zemrës tek fëmijët e vegjël, që do të thotë se ato janë ndër shkaqet më të njohura të SIDS dhe SUDC.

Kur renditën gjenomet e të katër fëmijëve, ata gjetën që të dyja vajzat kishin të njëjtin mutacion CALM2 si nëna e tyre.

Pasi hetimi ishte mbyllur, më shumë prova dolën në dritë, duke bërë që mjekët dhe ekipi t’i shkruanin gjyqtarit duke i thënë se kishte të ngjarë që vajzat të kishin vdekur si rezultat i variantit. Pavarësisht gjetjes së re, gjykatësi vendosi të mos rihapë hetimin. Pasi mori parasysh të gjitha provat – përfshirë ditarët, gjyqtari Reginald Blanch tha se ai mbetej i pikëpamjes që Folbigg kishte mbytur Sarën dhe Laura-n.

Zhvillimet e reja

Nëntorin e kaluar, shkencëtarët botuan prova edhe më bindëse.

Të udhëhequr nga profesori danez, Michael Toft Overgaard, një ekip ekspertësh gjetën variantin CALM2 tek Folbigg dhe dy vajzat e saj dhe zbuluan se mund të shkaktonte sëmundje, ashtu si variantet e tjera të CALM2.

Ata dolën në përfundimin se varianti ndryshoi ritmin e zemrës së vajzave, duke i bërë ato të ndjeshme – veçanërisht duke pasur parasysh ilaçet që iu dhanë. Sarah ishte në antibiotikë për një kollë, ndërsa Laura po trajtohej me paracetamol dhe pseudoefedrinë për një infeksion të frymëmarrjes pak para se të vdiste.

Në të dy djemtë, shkencëtarët gjetën variacione të tjera në gjenet e tyre BSN, të njohura edhe si Bassoon – një variant ishte trashëguar nga nëna e tyre, dhe tjetri me gjasë nga babai i tyre. Kur të dy kopjet e gjenit BSN janë të dëmtuar në minj, kjo mund të shkaktojë që ata të vdesin të rinj gjatë goditjeve epileptike. Shkencëtarët ende po hetojnë nëse ky variant mund të ketë shkaktuar vdekjen e dy djemve.

Vetëm 75 njerëz në botë dihet që mbajnë mutacione në gjenet e tyre CALM1, CALM2 ose CALM3 që janë treguar vdekjeprurëse tek fëmijët. Por ndërsa mutacionet gjenetike që shkaktojnë SIDS mund të jenë të rralla në popullatën e përgjithshme, pasi një prind ka një mutacion gjenetik, ka shumë mundësi që ata ta kalojnë tek fëmijët.

As ky hulumtim nuk e ka liruar ende Folbigg, por tashmë ka patur një ndikim. Avokatët e saj kanë filluar një çështje të re dhe gjetjet e gjenomit kanë nxitur një peticion me më shumë se 90 nënshkrime, drejtuar guvernatorit në fillim të këtij muaji.

“E vërteta është se një nënë i kanë humbur 4 fëmijë dhe nuk i është lejuar as të pikëllohet siç duhet për humbjen e tyre.”