Nga Grigor Jovani

1.

Ndodhi edhe diçka, që e bëri të paharrueshme atë fund vere, në prag të hapjes së shkollave. Erdhi në qytetin tonë komandanti i Repartit të sapoformuar  të Tankeve. U vendos familjarisht tek pallati më i ri dhe më i bukur, përsipër postës. Ç’lidhje mund të ketë një ushtarak i lartë me kalamajtë e tetëvjeçares, njeri prej të cilëve isha unë? Ah, nuk ua thashë, solli me vete edhe vajzën e tij moshatare me mua, Persefonin. Që nga ai çast ajo u bë vajza më e bukur jo vetëm e shkollës sonë, por e gjithë qytetit. Të gjithë çunat u çmendën pas saj. Nuk mund të bëja përjashtim unë, që e kisha tre banka përpara në klasë.

Kam në një album fotografinë e klasës sonë. Ajo është e pesta nga e djathta. Ka hedhur gërshetin e gjatë e të pleksur bukur nga e ëma mbi anën e majtë të gjoksit, si të donte ta mbulonte zemrën nga të tjerët. Kështu ishte, e ftohtë dhe kryeneçe me të gjithë. Si të dinte ç’bukuri mbante mbi supe. Të gjithë në fotografi dukemi të gëzuar, të buzëqeshur. Vetëm ajo është serioze. Mbase kjo largësi që krijonte me të tjerët ishte sekreti i magnetizmit që shkaktonte përreth, kryesisht tek djemtë. Unë qëndroj nga e majta. Ndërsa të gjithë shikojnë përpara, fotografin, unë shikoj nga e djathta. Më ka fiksuar fotografi pikërisht kështu, duke parë Persefonin.

Ishte nxënësja më e mirë e klasës. Pa diskutim. E para në të gjitha. Librat dhe fletoret e saj model. Të mbështjella me letër të bukur dhe gjithmonë të pastra dhe të pa zhubravitura. Fletoret brenda shembull. I ngrinin mësuesit përditë lart dhe ia tregonin gjithë klasës. Shkronjat, bukurshkrim mahnitës. Të ngjanin se kishin dalë të shtypura nga shtypshkronja. Vizatimet, si të një piktori profesionist. Kur ne vizatonim shtëpira të shtrembëra, si të dëmtuara nga tërmeti, ajo skiconte një lagje të tërë pallatesh, të gjitha në harmoni midis tyre. Përgjigjet e saj në mësime kishin një ton hijerëndë, të sigurtë, që impresiononte nxënësit dhe mësuesit bashkë. I shikoja profilin e bukur, si të skalitur me daltë, kur përgjigjeshe në dërrasën e zezë dhe më zihej fryma. Se mos vetëm mua… Ulet në bankë, në rreshtin e parë dhe vazhdoj t’i shikoj profilin. Nganjëherë zhvendos gërshetin, nga pas e hedh përpara mbi gjoks, duke zbuluar qafën e saj të mermertë, sipër jakës së bardhë të përparëses. Më mbeten sytë atje.

Erdhi një kohë që e vendosa. E dashuroja! Por ishte e pamundur t’i rrëfeja dashurinë time të fshehtë. Nuk mund të rrija gjatë pranë saj, kisha turp dhe ia vija këmbëve. Larg, sa më larg. Të kisha mundësi ta mendoja. Me qetësinë time.

Kisha mbushur bankën duke shkarravitur emrin e saj. Persi këtu, Persi atje, siç e thërrisnin. Pastaj fillova të mbush fletoret. Disa herë shkruaja “Të dashuroj!” Një ditë në mësim, nuk di si më erdhi, e shkrova në një copë letër, e bëra shuk dhe ia hodha tek këmbët. Në çast u pendova, u frikësova dhe lutja fatin të mos e shikonte. E pa dhe e ngriti. E ç’mbështolli me qetësinë e saj karakteristike dhe e lexoi. Asnjë ind nuk iu rebelua në fytyrë. Ngriti sytë nga unë, më pa ashtu kot, si rastësisht dhe në çast ktheu fytyrën  nga dërrasa e zezë. Nuk e doja veten ato çaste. Më mirë të më hidhte një shikim të egër. U betova se nuk do të shkruaja më asgjë. As në bankë, as në fletoret e mia.

Ajo që nuk më harrohet është episodi i fundit nga kjo dashuri.

Nuk kisha dalë atë ditë në orën e fizkulturës. Kisha shpikur një shkak të gënjeshtërt. Më duket për një dhimbje që kishte filluar të më shqetësonte. Çuditërisht, mësuesi më kishte besuar… Më kishte thënë të rrija i vetëm në klasë, ku nxënësit kishin lënë rrobat e tyre, pasi djemtë kishin dalë në oborr me mbathje të shkurtra dhe vajzat me kilota të zeza. Nuk e humba rastin. Shkoj menjëherë tek banka e parë, shtrij mbi pjesën e përparme të shkrimit pantallonat e saj teritali dhe mbështes faqen time mbi to. Mbanin erë të mirë. Si ajo vetë. Përfytyroj gjëra. Sikur kam mbështetur faqen mbi të sajën, bile kaloj dhe pëllëmbën mbi të për ta ledhatuar.

Papritmas porta hapet dhe koka ime kthehet rrëmbyeshëm andej. Persefoni! Diçka duhej të kishte ardhur për të marrë. Stepet dhe ajo. Ngrihem në këmbë si i hipnotizuar.

Ç’të them?

Flet ajo, me atë zërin e saj të qetë dhe të sigurt:

– E di! Prej kohësh…

– Çfarë di? – belbëzova unë.

Ajo hezitoi një çast, pastaj vazhdoi atje ku e kishte lënë:

– … se ti… i bën hartimet më mirë se unë.

Ka kaluar një jetë e tërë qysh atëherë. Gjithmonë pyes veten: vërtet, atë donte të më thoshte se dinte?

Nuk i kam pasur kurrë qejf mbrëmjet e vallëzimit. Qysh në shkollë të mesme. Shumica e gjimnazistëve çmenden për to. Djem dhe vajza. Çlirohen, fluturojnë bashkë me këmbët e tyre, i ndihmon për këtë edhe muzika. Mua më robërojnë. Ndjehem si peshk në akuarium. Jashtë ujërave të mia. Jo vetëm ngaqë nuk di të vallëzoj, edhe tani që kam hyrë në moshën e tretë jam analfabet në këtë drejtim, por kryesisht ngaqë nuk jam i çliruar me seksin tjetër. Dakord, tani pas kaq përvoje në jetë disi ka ndryshuar kjo marrëdhënie, megjithatë më lirshëm ndjehem me miqtë. Ruana zot, mos paragjykohem për këto që them…

Një nga mbrëmjet e pakta ku kam marrë pjesë dhe që e mbaj mend ishte në vitet e para të gjimnazit. Kishim shkuar në Dajt me shkollën dhe pas darkës ishte organizuar atje një mbrëmje e tillë. Djemtë edhe vajzat e shkollës ngjanin si zogj që u kishin shpëtuar kafazeve. Ishin përhapur në një det pa caqe dhe secili lundronte ashtu siç donte dhe dinte. Mua nuk më mbante dot ky det. As ndjehesha zog i lirë, përkundrazi, më zihej fryma atje brenda. Dola jashtë godinës turistike dhe bëra poshtë livadhit që shtrihej përpara. Për të arritur në fund të tij, ku ngrihej një mur mbrojtës nga gremina poshtë. Prej andej shihej në pëllëmbë të dorës Tirana dhe natën ishte një pamje fantazmagorike, për shkak të dritave që lundronin mes atij deti të paanë errësire. Pikërisht aty gjeta pjesën tjetër të shpirtit tim të shqetësuar, që kërkonte ato çaste shpëtim. Nuk e di ç’më tërhoqi menjëherë, hijeshia e tipareve të saj apo instinkti im që gabonte rrallë dhe që u aktivizua aty për aty: kisha gjetur papritur një partnere të denjë dhe të drejtë, për të përballuar realitetin sipas gustos sime. Duke e krahasuar me veten, edhe pse akoma nuk e kisha njohur nga afër, se nga larg e kisha parë në gjimnaz, ajo m’u duk ana tjetër e së njëjtës monedhë.

Ishte mbështetur mbi parakrahët tek muri rrethues përsipër humnerës me trupin e anuar poshtë. Iu afrova me hapa të lehtë për të mos u trembur dhe mora pranë saj të njëjtin qëndrim. Fillova të frymëmarr të njëjtin ajër mbrëmjesor, të shijoj në heshtje të njëjtin peisazh. Më kishte marrë vesh që i isha afruar kaq pranë, por nuk bëri asgjë që ta pengonte ose të paktën të tregonte bezdisje.

Dikur vendosa të thyeja heshtjen i pari:

– Nuk të duket gjithçka atje brenda një rrotullim bosh rreth kotësisë?

– Prandaj jam këtu jashtë, – tha ajo, me zë të qetë dhe në mirëbesim, sikur njiheshim prej kohësh. – Në atë kuti që gjëmon zhurma, nuk mbushem dot me frymë.

Isha vërtetuar: njësoj si unë. Qysh nga ai çast u bëmë të pandarë. Ndonëse nuk kishim rënë plotësisht dakord se ishim kushtëzuar në një lidhje erotike. Mendonim se ishte shumë shpejt të deklarohej një status i tillë.

Mirëpo, unë e prisja pas orës së fundit të mësimit dhe e bënim bashkë rrugën për tek shtëpia e saj. Gjithë rrugës nuk pushonte së foluri. Shpesh ankohej për prindërit. Ia bënin jetën ferr. Nuk e linin të dilte, i ndiqnin çdo lëvizje jashtë shtëpisë, kështu që kishte mbetur pa shoqe. Cila vajzë bashkëmoshatare donte të ndante robërinë me të? Siç dukej, unë i isha i vetmi ngushëllim. Prandaj nuk donte të më humbiste. Kur i afroheshim shtëpisë së saj, një pallat mes një grupi godinash të njëjta, dy-tre rrugica pa arritur, më paralajmëronte:

– Atje, pas atyre tre pallateve, është i imi. Deri këtu lejohet të më shoqërosh. Më tej na shikojnë… E dinë kur kthehem nga shkolla.

Shkruante vjersha. Çdo ditë kishte një të re, të së njëjtës temë – dashuria jonë e penguar. Ma linte në dorë kur ndaheshim. Vargjet e saj melankolike, ashtu si edhe puthjet që filloi dikur të më jepte – fshiheshim si klandestinë nëpër hyrje të errëta pallatesh dhe putheshim për një kohë të gjatë pa i shqitur buzët, këmbëngulshëm – më linin pastaj një trishtim të ëmbël. Më mungonte kur nuk ishim bashkë. Kisha filluar ta dashuroja.

Kur hymë në maturë, ndaluam. Unë u pleksa në lidhje të tjera, më të drejtpërdrejta, pa pengesa. Por aty nga fundi, kur po bëheshim gati për provimet e pjekurisë, fillova të bëja xhiro i vetëm nga lagja e saj me pallate të njëjta. Më kishte hipur një dëshirë e papritur ta shikoja. Në shkollë nuk mund ta takoja, gjimnazi ishte rritur shumë dhe ishte ndarë më dysh. Tjetri ishte në anën tjetër të qytetit. Më kishte thënë cili ishte pallati i saj, ndonëse kurrë nuk e kisha përcjellë gjer atje. M’u bë mani, çdo natë andej shëtisja, me shpresë mos e shihja në ndonjë ballkon a dritare. Edhe mëngjeseve, kur shkoja në shkollë, andej kaloja. Mos bënim bashkë një copë rrugë dhe vidheshim pastaj në ndonjë hyrje të errët.

Kur kisha humbur çdo shpresë, e pashë. Kishte dalë nga një cep pallati dhe po i drejtoheshe bulevardit të madh. E ndoqa pas. Dikur e arrita dhe u gjendëm duke ecur ngjitur njeri-tjetrit, me hapa të ngadaltë. Ishte po kaq e bukur, e freskët dhe joshëse, si më parë. I vetmi ndryshim: nuk më ngjante më melankolike. Ç’kishte ndodhur, kishte shpëtuar nga autoriteti i prindërve?

– Ka kaq kohë që të kërkoj, – fillova t’i rrëfehem, – mbeta ditë-natë poshtë dritareve të pallatit tënd të kuq. Pas pak do të ngjaj si flamur kombëtar edhe unë…

– Kujt pallati të kuq! – u habit ajo.

– Tëndit! Të tretit në radhë që shikojmë… – i shpjegova unë, duke mbajtur mend fjalët e saj të dikurshme.

– Ç’thua, mor budalla! Pallati im është në anën tjetër të rrugës, ai me ngjyrën blu. Pallat gabim ke survejuar. Ha-ha-ha! Hajde agjent, hajde! Por mos u mërzit. Sot do të të pres tek gjimnazi im pas mësimit. Aty afër kemi dhe lumin, me shkurret. Ec të të bëj ndonjë orë praktikë… për spiunazh. Dakord?

E thashë qysh në fillim: nuk jam shumë komod me seksin tjetër. Rëndësi ka që përpiqem.

Udhëtonim nga Tepelena për në Gjirokastër, me urbanin e linjës. Unë dhe e fejuara ime e re. Shkonim tek fshati i saj, nuk më kujtohet ç’sebep kishin. Tek Ura e Kardhiqit, pa hyrë në Gjirokastër, autobusi mori pasagjerë të rinj. Unë nuk e kisha mendjen tek ata. Si ta kisha, kur isha ulur pranë dashurisë sime! Nuk do shikoja shkurret, kur kisha pranë pyllin, me gjelbërimin dhe tingujt e një fillim pranvere. E bezdisja gjithë rrugës. E ledhatoja fshehtazi tek ijet, e pickoja, afroja kokën tek flokët e saj, t’u merrja erë.

Ajo bënte sikur shqetësohej:

– Rri urtë!

Papritur, ndjeva një dorë në sup. Ktheva kokën. Ç’të shikoja! Ajo, dashuria e madhe e viteve studentore! Lonka! Ndjeva një kërcitje përbrenda. Po, po, ishte ajo, e tëra! Flegmatikja ime e fakultetit! Këtë herë me buzagazin e saj, që ia veshte rrallë fytyrës ezmere. Të paktën, dikur. Tani kisha kohë që nuk dija ç’bëhej me të. Jeta na kishte  ndarë si planete dhe jetonim në galaktika të tjera. Larg syve, larg zemrës. Por jo nga mendja. Hera-herës e kujtoja. Dhe më mblidhej një lëmsh në grykë. Mbase malli. Zakonisht e mbaja mend me një fytyrë pa buzëqeshje. Ngaqë të shumtën e kohës zihej me veten. Ia ndriçonte ama, kur i shfaqej. Në raste krejt të veçanta. Si ky i tanishmi, takimi ynë i beftë i pas kaq viteve.

– Dreq! Avash, e përpive, vajzën e botës!

– Lonka! Ç’do këtu?!

– Unë apo ti? Je në zonën time, jam mësuese tek një fshat këtu pranë. Shkoj në shtëpi, tek prindërit.

– Ah, si “Mësueset e fshatit”, domethënë! Sa romantike!

– Lëri poeziçkat! Kalo në prozë. Pa më prezanto pak me këtë çupë të bukur. Që e mundon kaq kohë, të shkretën, me sy dhe me duar… Mbase ka nevojë për ndihmë!

Mori atë pamjen e saj të zakonshme të panterës së zezë, gati të të ngulte thonjtë, për të të shqyer. Po t’ia bëje borxh. Tani ofrohej vullnetarisht të merrte hakun edhe të dashurisë sime të re, që më ishte bërë e Jetës. E gatshme, nëse tjetra ia kërkonte, natyrisht.

E mblodha veten. Iu binda në çast, si gjithmonë. Ca zakone të vjetra nuk harrohen.

– Shpirt, – përmenda të fejuarën time, – kjo është mikja ime e ngushtë e fakultetit. Të kam folur për të…

– Ah, i paske folur për mua! Të gjitha, mo, pa censurë? Po pse nuk më flet edhe mua për të… Oh, po, tani e kuptova. Unë, budallaçka, e quajta “vajza e botës”! Kjo qenka “shpirt yt”, domethënë…

– Është e fejuara ime. Nga Tepelena.

– Që banon në Tepelenë, do të thuash. Por që është greke, patjetër, si ti. Avash, që do të të linte ty mamaja të merrje një labe… a një maloke, ku di unë!

– E, mirë, e gjete. Nga Gjirokastra është. Nga fshatrat tona. “Grekofone”, siç do e quaje ti.

– Kështu më thuaj, de. Ç’do të ishte tjetër!

E imja ndiqte bisedën me sytë hapur. Kishte mbetur. I kisha folur vërtet për ish bashkëstudenten time, që tani kishim përballë. Si një flirt i zakonshëm, kalimtar, kaq. Por ngjante shumë e habitur. Si më fliste tjetra kështu?! Bile, në  praninë e saj. Dukej, duhej të kishim pasur diçka më shumë…

Pastaj u ngrit në këmbë. Të përshëndeste të ardhurën. Ngaqë tjetra i kishte zgjatur dorën. I kisha të dyja përballë. Dy lumenj dhe një mal në mes, unë. Lumenjtë gurgullonin, mali heshtte.

– Gëzohem, që të njoh, “mikja e ngushtë e viteve studentore”! Vërtet, më të mirat më ka thënë për ty, – tha e imja.

– Këto të ka thënë? Po tjetër?

– Çfarë tjetër?!

Unë u tremba. Ç’kishte ndërmend të bënte e çmendura? Nga ajo mund të prisje çdo gjë. Ishte e paparashikuar. Si lumenjtë në dimër.

I vuri vetë gjërat në vend. Tani ishte bërë “e urtë gjer në dhimbje”, siç thoshte poeti për “Mësueset e fshatit”. Vërtet, lumë i mistershëm, kapriçoz, por ishte verë tani. Në verë lumenjtë qetësohen. Shumë zor të ndryshojnë natyrë. Të dalin nga shtrati papritmas. Të përmbysin gjëra…

– Ah, më fal, ke të drejtë, nuk të thashë “ç’gjë tjetër!” mund të të thoshte për mua, – sqaroi ish mikja ime.-  Ja, dëgjoje tani! I kam thënë edhe këtë dikur burrit tënd, atëherë kur ishte miku im: “Duhet të marrësh një grua të bukur! Shumë të bukur, ama! Përndryshe, nuk ka dreq, të të mbledhë ty! Këtej dhe andej do ta kesh kokën, si flugeri në erë. Të marrësh më të bukurën dhe të qetësohesh. Të mbledhësh mendjen”. Ta ka thënë këtë, “shpirt i bukur”?

Nuk ia kisha thënë. E konsideroja nga gjërat e rrezikshme. Mund të lind’te nevoja për sqarime të tjera. Dhe nuk do ta doja. Ç’t’i thoja? Ajo bisedë e dikurshme kishte ndodhur një herë e një kohë. Kur kishim një histori bashkë. Kishte mbaruar tani. Për t’u arshivuar diku në skutat e subkoshiencës sime të fjetur. Në raftet e kujtesës.

– Më paska dëgjuar! – tha më në fund mikja e hershme dhe psherëtiu teatralisht, për të treguar se ishte lehtësuar.  – Siç shoh, im vëlla paska gjetur vajzën e duhur, më të bukurën! Jam kaq e lumtur për këtë! Se dëgjo, unë vëlla e kam burrin tënd. Atë kam dhe… tre motrat prej gjaku. Por këtë haramin tënd këtu e dua më shumë. Është vëllai natyral që nuk kam. Shyqyr që e lidhe ti! Tani jam e qetë, nuk lëviz më flugeri!

U përqafuan. Ato të dyja. Dy lumenjtë e mi. I shkuari dhe i tashmi. Kisha parë përqafimin e dy lumenjve të tjerë, të Fanit me Matin, aty tek Ura e Mbretit, në të dalë të Milotit. Të dy të rrëmbyeshëm. Pastaj qetësoheshin, pas njohjes së tyre, bashkëjetonin. Gjer atje tej, në det.

Nga këta dy lumenjtë që kisha përpara, vetëm njëri më ishte bërë lum i jetës. E fejuara ime e tanishme. Gruaja ime e ardhshme. Dashuria ime e madhe. Lumi tjetër ishte shndërruar në përrua. Nuk e kisha fajin unë për këtë. Kështu është natyra, ka ligjet e saj transformuese. Tani gurgullonte kujtesën time. Sa herë e sillja nëpër mend, më freskonte shpirtin. Xhanëm, të gjithë përrenjtë e mi të mëparshëm kishin përfunduar tek lumi i madh. Ky që kisha tani në krah, për të vozitur së bashku drejt detit. Të tjerat ishin asimiluar brenda nesh. Por kishin kryer një funksion që mbeti. Më mësuan vozitjen. Përndryshe, do të më kishte përplasur dhe flakur jashtë brigjeve lumi im i madh dhe i rrëmbyeshëm. Ky i tanishmi. Mund të thyeja kokën në ndonjë shkëmb…