U quajt “njeriu më i rrezikshëm në Amerikë”, vdes në moshën 92-vjeçare denoncuesi i “Pentagon Papers”

Daniel Ellsberg, sinjalizuesi që ekspozoi shtrirjen e përfshirjes së SHBA në Luftën e Vietnamit, ka vdekur në moshën 92-vjeçare. Ai vdiq në shtëpinë e tij në Kensington, Kaliforni, nga kanceri i pankreasit, tha familja e tij.

Rrjedhja e dokumenteve të Pentagonit të vitit 1971 të ish-analistit ushtarak amerikan bëri që ai të quhej “njeriu më i rrezikshëm në Amerikë”.

Ajo çoi në një çështje në Gjykatën e Lartë pasi administrata e Nixon u përpoq të bllokonte botimin në New York Times.

Por akuzat për spiunazh kundër Ellsberg u hodhën poshtë përfundimisht. “Danieli ishte një kërkues i së vërtetës dhe një tregimtar patriotik, një veprimtar kundër luftës, një bashkëshort, baba, gjysh dhe stërgjysh i dashur, një mik i dashur për shumë njerëz dhe një frymëzim për shumë të tjerë. Ai do të jetë i shtrenjtë. Na mungon të gjithëve”, tha familja e Ellsberg në një deklaratë të marrë nga NPR.

Për dekada të tëra, Ellsberg ishte një kritik i palodhur i tejkalimit të qeverisë dhe ndërhyrjeve ushtarake.

Kundërshtimi i tij u kristalizua gjatë viteve 1960, kur ai këshilloi Shtëpinë e Bardhë për strategjinë bërthamore dhe vlerësoi Luftën e Vietnamit për Departamentin e Mbrojtjes.
Ajo që Ellsberg mësoi gjatë asaj periudhe rëndoi shumë në ndërgjegjen e tij. Sikur ta dinte publiku, mendoi ai, presioni politik për t’i dhënë fund luftës mund të ishte i papërmbajtshëm.

Publikimi i Dokumenteve të Pentagonit, 7000 faqe qeveritare që ekspozuan mashtrimet nga presidentë të shumtë amerikanë, ishte produkt i këtij arsyetimi.

Gazetat kundërshtonin deklaratat publike të qeverisë për luftën dhe zbulimet mallkimore që ato përmbanin ndihmuan t’i jepej fund konfliktit dhe, në fund të fundit, mbollën farat e rënies së Presidentit Richard M Nixon.

Ellsberg ishte “gjyshi i sinjalizuesve”, tha për BBC ish-kryeredaktori i gazetës The Guardian, Alan Rusbridger.

Ndërhyrja e tij “ndryshoi rrënjësisht opinionin publik në Luftën e Vietnamit”, tha Rusbridger në programin World Tonight të Radio 4. Çështja kundër tij krijoi një precedent dhe “asnjë qeveri e SHBA-së nuk është përpjekur ndonjëherë të dënojë një dokument mbi bazën e sigurisë kombëtare”, tha ai.

Gazetat e Pentagonit krijuan një përplasje të Amendamentit të Parë midis administratës së Nixon dhe The New York Times, e cila së pari botoi histori të bazuara në dokumente, të hedhura nga zyrtarët qeveritarë si një akt spiunazhi që rrezikonte sigurinë kombëtare. Gjykata e Lartë e SHBA-së vendosi në favor të lirisë së shtypit.

Ellsberg u akuzua në gjykatën federale në Los Anxhelos në 1971 për vjedhje, spiunazh, komplot dhe akuza të tjera.

Por përpara se juria të arrinte një vendim, gjyqtari e hodhi poshtë çështjen duke përmendur sjellje të pahijshme të qeverisë, duke përfshirë përgjimin e paligjshëm.

Gjykatësi tha se në mes të çështjes atij i ishte ofruar puna e drejtorit të FBI-së nga një prej ndihmësve kryesorë të Presidentit Nixon.

Doli gjithashtu se kishte pasur një vjedhje të sanksionuar nga qeveria të zyrës së psikiatrit të Ellsberg.

Ellsberg lindi në Çikago më 7 Prill 1931 dhe u rrit në periferi të Detroit, Michigan. Para se të arrinte në Pentagon, ai ishte një veteran i Trupave Detare me doktoraturë në Harvard, i cili kishte punuar për Departamentin e Mbrojtjes dhe të Shtetit.

Sipas Rusbridger, sinjalizuesit e kohëve të fundit si Julian Assange dhe Edward Snowden janë “formuar nga” Ellsberg.

Ai i tha BBC-së se çështja Pentagon Papers e kishte shtyrë të mendonte “kush mund të përcaktojë interesin kombëtar: është qeveria e ditës apo njerëzit me ndërgjegje si Daniel Ellsberg?”

Ellsberg vazhdoi përpjekjen e tij për ta mbajtur qeverinë përgjegjëse vite pas rrjedhjes së dokumenteve të Pentagonit.

Gjatë një interviste në dhjetor 2022, ai i tha BBC Hardtalk se ai ishte “backup” sekret për rrjedhjen e dokumenteve të Wikileaks.

Në rastin e Wikileaks, organizata e Julian Assange publikoi më shumë se 700,000 dokumente konfidenciale, video dhe kabllograme diplomatike, të siguruara nga një analist i inteligjencës së ushtrisë amerikane, në vitin 2010.

Ellsberg tha se ai mendonte se Assange “mund të mbështetet tek unë për të gjetur një mënyrë për ta nxjerrë atë [informacionin]”.

Në vazhdën e një diagnoze të kancerit të pankreasit në shkurt, në të cilën mjekët i thanë Ellsberg se kishte tre deri në gjashtë muaj jetë, ai kaloi muajt e fundit duke reflektuar mbi Dokumentet e Pentagonit dhe duke sinjalizuar më gjerësisht.

Në një email të marsit 2023 të marrë nga Washington Post, Ellsberg shkroi: “Kur kopjova dokumentet e Pentagonit në vitin 1969, kisha çdo arsye të mendoj se do ta kaloja pjesën tjetër të jetës sime pas hekurave. Ishte një fat që do ta kisha pranuar me kënaqësi nëse do të thotë përshpejtim i përfundimit të Luftës së Vietnamit, e pamundur siç dukej.”