Kriza e Ukrainës: Çfarë është NATO dhe pse Rusia nuk i beson?

Ushtarët e armatosur janë vendosur në kufirin ruso-ukrainas prej disa javësh. Ne kemi dëgjuar dhe lexuar për një kohë të gjatë tashmë për vendosjen e mijëra trupave në pika të rëndësishme strategjike ndërkohë që SHBA-ja dhe NATO kanë dërguar një pjesë po aq të madhe të forcave të tyre në rast se kriza do të përshkallëzohet më tej.

Gjatë 24 orëve të fundit dhe pas një sërë bisedimesh në nivelin më të lartë diplomatik, ka pasur një tendencë për depërshkallizim të situatës por nga qëndrimi i të dyja palëve (Perëndim – Rusi) duket se konflikti nuk është një skenar i largët.

Në të gjithë atë që po ndodh, NATO është kudo. Por çfarë është saktësisht Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut?

Mes tensioneve në rritje, me pasoja të padëshiruara globale (qoftë njerëzore apo ekonomike), BBC po përpiqet të kuptojë se kush është NATO dhe pse Rusia nuk i beson aleancës..

Çfarë është NATO?

NATO – Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut është një aleancë ushtarake e formuar në vitin 1949 fillimisht nga 12 vende: Belgjika, Britania e Madhe, Franca, Danimarka, SHBA, Islanda, Italia, Kanadaja, Luksemburgu, Norvegjia, Holanda, Portugalia.

Anëtarët do të ndihmojnë njëri-tjetrin në rast të një sulmi të armatosur kundër çdo shteti anëtar. Qëllimi i tij fillimisht ishte të frikësoheshin vendet ku kishte mbizotëruar komunizmi, por tani qëllimi është të promovojë interesat politike dhe gjeostrategjike të shteteve anëtare.

Pse Rusia nuk ka besim tek NATO?

Presidenti Putin pretendon se fuqitë perëndimore po përdorin aleancën për të dobësuar Rusinë dhe dëshiron që NATO të pezullojë aktivitetet e saj ushtarake në Europën Lindore. Ai ka argumentuar prej kohësh se Shtetet e Bashkuara kanë shkelur garancinë e vitit 1990 se NATO nuk do të përfshinte vende të lindjes.

Aleanca ka kundërshtuar pretendimet e Rusisë, duke thënë se vetëm një numër i vogël i vendeve anëtare të tij ndajnë një kufi me Rusinë dhe se është një aleancë mbrojtëse pa tendenca ekspansioniste.

Shumë besojnë se grumbullimi aktual i trupave ruse në kufirin ukrainas mund të jetë një përpjekje për të detyruar Perëndimin të marrë seriozisht kërkesat e Rusisë. Megjithatë, nëse marrim parasysh pushtimin rus të Krimesë, aspiratat e Moskës sigurisht shkojnë përtej ndikimit perëndimor në vendet e ish-bllokut sovjetik.

Situata aktuale në Moskë

Tensionet mes Rusisë dhe Ukrainës ekzistojnë prej vitesh. Ukraina është një ish-republikë sovjetike në kufi me Rusinë dhe BE-në. Nuk është anëtare e NATO-s, por është një “vend partner”. Çfarë do të thotë kjo; Se ka mirëkuptim dhe vullnet të ndërsjellë duke i dhënë mundësinë të bëhet pjesë e aleancës në të ardhmen.

Rusia kërkon garanci nga fuqitë perëndimore se diçka e tillë nuk do të ndodhë kurrë, diçka që, siç kuptohet lehtësisht, Perëndimi nuk është i përgatitur ta pranojë. Ukraina ka një popullsi të madhe ruse dhe lidhje të ngushta sociale dhe kulturore me Rusinë. Strategjikisht, Kremlini e sheh Ukrainën si “oborrin e pasëm” të Rusisë dhe dritaren drejt Europës.

Përfshirja e NATO-s në konfliktin Ukrainë-Rusi

Kur ukrainasit rrëzuan presidentin e tyre pro-rus në fillim të vitit 2014, Rusia aneksoi gadishullin jugor të Ukrainës, Krimenë. Rusia gjithashtu mbështeti separatistët pro-rusë që kanë pushtuar zona të mëdha të Ukrainës lindore.

NATO nuk ndërhyri, por u përgjigj duke vendosur trupa në shumë vende të Europës Lindore për herë të parë. Unioni ka vendosur 4 grupe batalioni në Estoni, Letoni, Lituani dhe Poloni dhe një brigadë shumëkombëshe në Rumani. Aleanca ka zgjeruar gjithashtu forcat ajrore në shtetet baltike dhe Europën Lindore për të kapur çdo avion rus që shkel kufijtë e shteteve anëtare.

Rusia ka thënë se dëshiron t’i largojë këto forca. Presidenti i SHBA-së Joe Biden ka thënë se Rusia do të paguajë një “çmim të shtrenjtë” për pushtimin, me Rusinë që thotë se nuk ka frikë nga sanksionet.

Shtetet e Bashkuara kanë vënë në gatishmëri 8500 trupa gati për betejë, por shtoi se nuk ka plane për të vendosur trupa në Ukrainë. Ministrja e Jashtme gjermane Annalena Bairbock paralajmëroi se çdo përshkallëzim i mëtejshëm ushtarak “do të kishte një çmim të lartë për regjimin rus – ekonomik, politik dhe strategjik”.

Downing Street tha se Mbretëria e Bashkuar ka rënë dakort se “aleatët duhet të ndërmarrin përgjigje të shpejta reciproke, duke përfshirë një paketë të paprecedentë sanksionesh”.

A do të përgjigjet NATO ndaj një pushtimi të mundshëm të Ukrainës?

Presidenti Biden tha se kishte “unanimitet absolut” me liderët europianë për Ukrainën, por kishte dallime në mbështetjen e ofruar nga shtete të ndryshme anëtare. Shtetet e Bashkuara thanë se kanë dërguar rreth 90 ton “ndihmë ushtarake” duke përfshirë municion në Ukrainë për “mbrojtësit e vijës së parë”. Mbretëria e Bashkuar ka furnizuar Ukrainën me raketa antitank me rreze të shkurtër veprimi.

Disa anëtarë të NATO-s, duke përfshirë Danimarkën, Spanjën, Francën dhe Holandën, po dërgojnë avionë luftarakë dhe anije luftarake në Europën Lindore për të forcuar mbrojtjen në rajon. Megjithatë, Gjermania ka refuzuar kërkesën e Ukrainës për armë mbrojtëse, në përputhje me politikën e saj për të mos dërguar armë në zonat e konfliktit. Në vend të kësaj, vendi do të dërgojë ndihmë mjekësore.

Ndërkohë, presidenti francez Macron po bën thirrje për një dialog për të de-përshkallëzuar situatën.